HÜRRİYETİM

Kimin icadı bu laflar?
Faruk BİLDİRİCİ
Popüler kültür avcılarının bulduğu kavram ve sözlerin günlük literatürde yerleri sağlam
Ülkenin sert çelişkilerini anlatmak için politikacılar, köşe yazarları, sanatçılar birer popüler deyim üretme makinesi gibi çalışıyor. Bazıları sadece gündemi belirlemekle kalmıyor, yaşadığımız durumu anlatma konusunda da cuk oturuyor. Sonra da o bulunan kavram, uydurulan söz ya da yakıştırma dillere pelesenk oluyor. Peki hatırlıyor muyuz ilk kimin ağzından çıktı. Kim hangi lafı hangi durumda etti, kulandığımız en popüler sözcüklerin patenti kime ait?
ÖTEKİ TÜRKİYE
Serdar Turgut, Hürriyet'teki yazılarında son beş aydır ‘‘Öteki Türkiye’’ deyimini tartışmaya başladı. Toplumun giderek fakirleşen ve unutulan bu büyük kesimini ‘‘Öteki Türkiye’’ olarak adlandırdı. Bu yazılar, büyük tartışma yarattı ve Turgut, kendisini eleştiren bazı yazarlara da ‘‘televoleci ekonomistler’’ yakıştırması yaptı.
SİLAHSIZ KUVVETLER
Refahyol hükümetinin Başbakanı Erbakan'ın Libya gezisiyle ilgili tartışmaların yoğunlaştığı sırada Hürriyet'in manşeti, siyasi kulislerde yankılanmıştı. Ertuğrul Özkök, ‘‘Politika’’ köşesinde 20 Aralık 1996 günü ‘‘bir üst düzey komutan’’ın, ‘‘Bu defa işi silahsız kuvvetler halletmeli. Sivil güçler, milletvekilleri, Meclis. Çözümü bu güçlerde, bu plaftormlarda aramalı’’ sözlerini yazıyordu. Bu sözlerin sahibinin o dönemin Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Güven Erkaya olduğu dört yıl sonra ortaya çıktı.
2.CUMHURİYET
Bu deyim, Türkiye'de ilk kez 27 Mayıs 1960 hareketi sonrasında ortaya atıldı; askeri darbenin liderleri amaçlarını ‘‘İkinci Cumhuriyeti kurmak’’ olarak açıkladılar. Deyimin ikinci kez ortaya çıkışı ise 1991'e rastladı. Yazar Mehmet Altan, ‘‘Cumhuriyetin demokratikleşmesi ve siyasal sistemin yeniden yapılanması’’ gerektiğini savunarak, İkinci Cumhuriyet fikrini ortaya attı.
ÇOCUKLAR BİLE BİLİYOR
SARIŞIN GÜZEL KADIN İki yıl kadar önce yaşamını yitiren yazar Yavuz Gökmen, Tansu Çiller'e ‘‘Sarışın güzel kadın’’ adını takmıştı. Gökmen'in aynı adı taşıyan kitabı da ölümünden sonra piyasaya çıkmıştı.
2.5 GAZETE Turgut Özal, Başbakanlık döneminin son yıllarında basınla kavgaya başlamış, bir söyleşisi sırasında ‘‘Türkiye'de ilerde 2.5 gazete kalacağını’’ savunmuştu. Özal, işadamı Asil Nadir'in basın sektörüne girişini de basının yapısını değiştirmek amacıyla desteklemişti.
ACI VAR MI ACI Canlı yayında konuklarına ilginç sorular yönelten ünlü televizyoncu Reha Muhtar, cinsel organı kopan bir erkeğe, ‘‘Yaranda acı var mı acı’’ sözleriyle izleyenlerini güldürmüştü.
VAY ANASINI SAYIN SEYİRCİLER Futbol spikeri rahmetli Aydın Köker'in, 25 yıl kadar önce radyoda bir futbol maçını anlatırken kullandığı bu deyim, futbolseverler arasında kısa sürede yayıldı, ve unutulmadı.
GLU GLU DANSI Erbakan'ın ‘‘Glu glu dansı yapıyorlar’’ dediği Susurluk skandalını protesto eden ‘‘Bir dakika karanlık’’ eylemcileriydi. Ama bu sözcük sokak diline çeşit çeşit yansıdı.
TAK-ŞAK Doğan Güreş, Genelkurmay Başkanlığı sırasında kendisini ziyaret eden İngiltere Genelkurmay Başkanının, ‘‘Kadın Başbakanınız emir veriyor mu’’ sorusuna, ‘‘Tak diye emir veriyor, ben de şak diye selamı çakıp emri uyguluyorum’’ demişti. Güreş'e buradan hareketle ‘‘Tak-şak Paşa’’ yakıştırması yapıldı.
BALANS AYARI'NI ÇEVİK BİR YAPTI
Emekli Orgeneral Çevik Bir, Genelkurmay İkinci Başkanı olduğu dönemde Amerikan-Türk Konseyi toplantısı nedeniyle 20-23 Şubat 1997'de çıktığı Amerika gezisi sırasında, laiklik karşıtlarına gözdağı vermek üzere tankların Sincan caddelerinden geçirilmesini kendine özgü sözcüklerle yorumladı: ‘‘Sincan'da demokrasiye balans ayarı yaptık.’’
verdimse ben verdim
Süleyman Demirel, Cumhurbaşkanı seçilmesinden hemen önce başbakanlığı sırasında patlayan ‘‘İlksan skandalı’’ sırasında kendisine de suçlamalar yöneltilmesi üzerine, ‘‘Verdimse ben verdim, ne olacak?’’ diyerek sıyrılmıştı. Günlük dolaşımda artık veren verene!
çiller incileri
YA BİTECEK YA BİTECEK Tansu Çiller'in Başbakanlığı döneminde, 27 Ekim 1993'te, PKK ile mücadele konusunda söylediği ‘‘Bu iş ya bitecek, ya bitecek’’ sözleri, daha sonra bir kalıp haline geldi. Artık günlük dolaşımda olur olmaz her yerde duyuluyor.
BEYAZ SAYFA DYP Genel Başkanı Çiller, Refahyol koalisyonundan sonra ‘‘Beyaz sayfa’’ dönemi başlattı. ‘‘Yeni sayfa yeni başlangıç’’ diyen Çiller gibi beyaz sayfanın çağrışımlarını toplum da bol keseden kullanıyor.
DEMİREL BİR BİLEN
12 Eylül sonrasında 10 yıl siyaset yasağı getirilen Süleyman Demirel, AP'nin devamı durumundaki DYP'yi perde arkasından yönetiyordu. Bu günlerde Tercüman gazetesi yazarı Nazlı Ilıcak, siyasi yasaklar nedeniyle yazılarında ‘‘Bir bilen’’ lakabını taktığı Demirel'in sözcülüğünü üstlenmişti. Artık herkesin kendine göre ‘Bir bilen’’i var.
ECEVİT BİR BÖLEN
Bülent Ecevit'e, siyasi yasaklı olduğu 1985'te eşi Rahşan Ecevit'in başkanlığında DSP'yi kurarak SHP'nin oylarını böldüğü gerekçesiyle ‘‘Bir bölen’’ adı verilmişti. Ancak SHP'nin sürekli oy kaybı ve daha sonra CHP'nin açılmasıyla Ecevit'in lakabı olarak unutuldu ama lafın kendi kaldı baki...
ERBAKAN YAKIŞTIRMASI: BATI KULÜBÜ
Necmettin Erbakan, MSP Genel Başkanlığı sırasında öbür partileri, İslam'ı gözardı ettikleri, İslam dünyası yerine Batı dünyasıyla içiçe olmayı ve Avrupa Topluluğu'na girmeyi amaçladıkları için ‘‘Batı Kulübü’’ olarak adlandırdı.
GÜLDEMİR: BEYAZ TÜRKLER
‘‘Beyaz Türkler’’ kavramını ilk kez gazeteci Ufuk Güldemir, Cumhuriyet'te ortaya attı. Turgut Özal'ın Başbakan olduğu ilk yıllarda yazdığı yazısında Güldemir, ‘‘Malatyalı bir Cumhurbaşkanı olmasına sınıfsal açıdan karşı çıkan ve kültürel iktidarı ellerinde tutan elitleri’’ eleştirdi ve bu kesimi ‘‘Beyaz Türkler’’ olarak adlandırdı. Güldemir'in 1984'te kullandığı kavram, 2000'ler Türkiyesi’nde farklı bir içerik kazandı. Beş yıl kadar önce Hürriyet'teki bir yazısında, ‘‘Beyaz Türkler’’i kullanan Serdar Turgut, bu kavramı ‘‘Ben Beyaz Türk derken insanların derilerinin değil gönüllerinin beyaz olmasından, yani önyargısız insanlardan sözettim’’ diye açıkladı.
SON DAKİKA
Motive ediyorum
Popüler laf avcıları arasına son dakikada katılan bir isim var: Kadir İnanır. ‘‘Derman Bey’’ adlı dizi filmde başrolü paylaştığı Buket Saygı tarafından telefon mesajları göndererek taciz edilmekle suçlanınca durumu şöyle açıkladı: ‘‘Ben oyuncularımı mesaj yollayarak motive ediyorum’’. Artık motive etmek gündelik tarihimizde bu yorumla yerini almaya aday.
ÖZAL’IN UNUTULMAZLARINDAN: ORTA DİREK
Turgut Özal'ın, ANAP Genel Başkanı olarak girdiği 1983 seçim kampanyasında, işçi, memur, emekli, esnaf gibi dar gelirli kesime ‘‘Ortadireği güçlendireceğiz’’ sloganıyla seslenmişti. Özal, bu slogan sayesinde dar gelirli kesimin oylarını toplamış, ancak iktidar yıllarında ‘‘Ortadireği yok ettiği’’ eleştirilerine muhatap olmuştu. Bu slogan sosyal ve siyasi litaratürde de sağlam yer edindi.
17 Eylül 2000/Hürriyet