'Mizah, korkunun şefkatli yüzü'
Tıpkı bir hayvan gibi çalışmaya ve yaşamaya çalışıyorum. Çünkü hayvanlar
içgüdülerini takip ederler ve yanlış yapmazlar. Dünya, kadın ve erkeğin
birbiri ile ilişkisi üzerine kuruludur. Aşk
da bu kavramın içine girer. Bence şefkat kelimesi, aşktan çok geniş ve
anlamlıdır. Çünkü aşk biter, geriye şefkat
kalır.
Çalışmalarım, benim düşünce biçimimin dışavurumudur. Hayatımda gördüğüm
her şey beni çizgiye götürüyor. Aslında karikatürlerim basit bir insanın
rüyaları ve hayalleri.
AYŞE KÖKSAL
Aydın Doğan Vakfı tarafından düzenlenen 17. Uluslararası Aydın Doğan
Karikatür Yarışması 'nın jüri başkanı olan Guillermo Mordillo ile vakfın
düzenlediği veda gecesinde sıcak bir röportaj gerçekleştirdik:
- Seçilen üç karikatürde sizi etkileyen unsurlar nelerdi?
MORDİLLO - Ben birinci ödülü gerçekten çok sevdim. Sürrealist, gizemli,
müşfik ve bunları tamamlayan unsur olarak grafiği çok başarılı. Komik bir
karikatür değil. İkinci ve üçüncü, çok orijinal olmasa bile sanatsal çalışması
doğru ve eğlenceli karikatürler. Zaten ikinci ve üçüncü, birinciye göre
daha çok mizah içeriyor, ama birincisi birçok açıdan dengeyi oturtmuş bir
çalışma. İnsanlar, karikatürün diğer sanatlara göre daha aşağı seviye ve
daha basit bir sanat olduğunu düşünüyor. Birincisi gibi çalışmalar, karikatürcülüğün
sadece bir espri bulup onu çizmekten farklı olduğunu, karikatürün de bir
sanat olabileceğini kanıtlıyor.
- Sizce bir karikatürü sanatsal kılan, mizah ağırlıklı olması mı, yoksa
düşündürmesi mi?
MORDİLLO - Grafik, felsefe ve mizah, hepsi bir araya geldiğinde, yani
fikir ile sanat birleşince iyi karikatür ortaya çıkıyor. Genellikle birinden
biri daha iyi oluyor. Bunun ikisini de birden birbiri içine geçirmek gerçekten
güç bir iş. Fikrin iyi bir grafik ile dengelenmesi ve insanlara akıllıca
bir şeyler sunabilmesi önemlidir.
- Türk karikatüründe politikanın çok büyük önemi var. Sizinkilerde ise
politika biraz gizlice ortaya çıkıyor...
MORDİLLO - Ben komik, sanatsal karikatürler yapmaya çalıştım. Detayları
ince ince hesaplanmış ve pek çok ayrıntı içeren karikatürler çizmeyi seviyorum.
Aklıma gelen orijinal fikirlerin insanları güldürmesine çalışıyorum. Genellikle
hiç alt yazı veya söz kullanmıyorum. Böylece bütün dünyadaki insanlara
ulaşabiliyorum. Yabancı bir ülkede iseniz eğer karikatür gördüğünüzde onda
yazı yoksa bunu anlarsınız. Tıpkı müzik ve spor gibi. Bir tenis maçı izliyorsanız,
Japonya'da bile olsanız onu anlarsınız.
- Ama konu olarak daha çok insan ilişkileri ve hayvanları ön plana alıyorsunuz?
MORDİLLO - Ben her türlü hayvanın yaşantısına hayranlık duyuyorum. Kendim
de tıpkı bir hayvan gibi çalışmaya ve yaşamaya çalışıyorum. Çünkü hayvanlar
kendi içgüdülerini takip ederler ve yanlış yapmazlar. Bir insan ancak aklıyla
ve beyniyle hareket ederse o zaman yaşamında hatalar yapar. Kadın-erkek
ilişkisini ele alırsak, dünya kadın ve erkeğin birbiri ile ilişkisi üzerine
kuruludur. Aşk da bu kavramın içine girer.
Bence şefkat kelimesi, aşktan çok geniş ve anlamlıdır. Çünkü aşk
biter, geriye şefkat kalır. Bana her zaman, 'mizahın tarifini yapar mısınız'
diye sorarlar ve ben de bunun üzerine düşündüm. Şimdi buldum. Bence mizah,
korkunun şefkatli yüzüdür.
- Peki ya spor?
MORDİLLO - Bir konsere, sinemaya veya tiyatroya gittiğiniz zaman sizin
aradığınız şey aslında heyecandır. Sporda ben aradığım bu heyecanı yakalayabiliyorum.
Bir şey izlerken kalbimin normalden çok daha hızlı çarptığını, kanımın
hızlandığını hissediyorum.
- Hangi spor türü sizi daha çok heyecanlandırıyor?
MORDİLLO - Futbol. Çünkü ben çocukken arkadaşlarımla sokaklarda futbol
maçları yapardım. Futbol, benim çocukluğumdan kalan en güzel anılarımdan
biridir. Çocukken oyun oynamak için spor yaparsınız. Yaşlandığınızda ise
çocukluğunuzu oynamak için yaparsınız. Sizin çocukluğunuza açılan bir kapıdır.
- Herkes artık agnostik olduğunuza karar vermenizi konuşuyor...
MORDİLLO - Ben 'agnostik' kavramının ne olduğunu ilk öğrendiğimde 55
yaşındaydım. Katolik bir ailede doğduğum için, kiliseye gittiğimde okuduğum
kelimelerin anlamlarını beğenmedim ve o dine inanmadığımı fark ettim. Ama
kendimi 'tanrıtanımaz' olarak da tarif edemiyordum. Tanrı yok diyemiyordum.
Bir gün bu kavramı keşfettim. Dindar da değilsiniz, ateist değilsiniz;
ikisi arası bir şey. Çünkü aslında aklımız Tanrı'yı ne reddedecek ne de
ona inanacak kadar gelişmiş değil. Şu anda ben bekliyorum. Ölmeyi bekliyorum,
ancak o zaman Tanrı'nın var olup olmadığını anlayacağım.
Agnostisizm ve ideal dünya
- 55 yaşında agnostik olduğunuza karar verdiğinize göre, bu karikatürlerinize
yansıdı mı?
MORDİLLO - Karikatürlerimde benimle ilgili her şey bulunabilir. Politika,
din.. bütün soruların cevabı bulunabilir. Çünkü çalışmalarım, benim düşünce
biçimimin dışavurumudur. Hayatımda gördüğüm her şey; duyduğum, hissettiğim,
anladığım ve anlamadığım her şey beni çizgiye götürüyor. Aslında karikatürlerim
basit bir insanın rüyaları ve hayalleri.
Agnostisizm, aslında bütün dünyanın üzerine temellendirilmesi gereken
bir kavram. Dünyadaki insan ilişkilerinde ortaya çıkan en büyük problem,
insanların Müslüman, Yahudi ya da Hıristiyan olmaları ve birbirlerinin
arasına sınırlar yaratmaları. Agnostisizm ideal dünyaya açılış gösterir.
- Hayvanlar gibi mesela...
MORDİLLO - Gerçekten doğru. Hayvanlar kesinlikle agnostiktir. Bu yüzden
de hiç savaşmazlar.
- Teknolojik gelişmeler karikatürü nasıl etkileyecek sizce?
MORDİLLO - Teknoloji gelecektir. Yeni tekniklerin gelişmesi yeni imkânların
doğmasına yol açacaktır. Önemli olan nasıl kullandığınız. Mesela televizyon
da yeni teknoloji; onu yararlı biçimde kullanan da var, kullanmayan da.
Demokrasi iyi bir sistemdir, ama onu nasıl kullanacağınıza bağlıdır. Özgürlük
de öyle. Bence yaşamdaki en önemli şey ağırbaşlılık ve haysiyettir.
Bu da hayvanlardan öğrenmemiz gereken başka bir değer. Özellikle kedilerden.
Çünkü kediler bağımsız ve onurludur. Eğer bir evde yaşıyorlarsa, o evin
bir üyesi olmak isterler ve sen ona uymak zorunda kalırsın. Onur ve adaletin
olmadığı ne iş, ne özgürlük ve ne demokrasi hiçbir şey ifade etmez. Teknolojiyi
onurumuzu ve adalet duygumuzu unutmadan kullanmalıyız. Önemli olan, onun
bizi değil bizim onu kullanmamız. Eğer bu kurallara uyarsak, teknoloji
sadece karikatürün değil bütün sanatların geleceği olacaktır.
Mordillo, "Eğer kurallara uyarsak, teknoloji sadece karikatürün değil,
bütün sanatların geleceği olacaktır" diyor.
