PENCERE

Mizah Yaratma...

Dünya acıklı bir güldürüdür; çoğu zaman ne denir: ''Gözümden yaş gelinceye dek güldüm.''Kahkahayla gözyaşı birbirine karışır; güleriz ağlanacak halimize...

Ancak ''mizah''daha derin bir gülümsemedir; aklın üretiminde zekânın bilenmesidir; hele 'kara mizah' güldürmez, düşündürür.

''İris Mizah Kültürü'' Yayınları'nda Arthur Koestler'in ''Mizah Yaratma Eylemi'' adlı yapıtının (çevirenler: Sevinç Kabakçıoğlu, Özcan Kabakçıoğlu) ilk bölümü çıktı.

**

Mizah nasıl oluşur?..

Önce mizahın kültür üzerine yükselmesi olgusu var; aşağıdaki fıkranın tadına varmak için 'Oidipus Kompleksi'ni bilmek gerekmiyor mu?.. Karmaşık yanlarından ayıklarsak 'oğlan çocuğun anasına duyduğu aşk'Oidipus kompleksi diye adlandırılabilir.

İki kadın süpermarkette alışveriş ediyorlar; biri neşeli, öteki üzüntülüdür; neşeli olan sorar:

- Neye üzülüyorsun?..

- Benim küçük oğlan Jimmy..

- Nesi var?..

- Ruh doktoru Jimmy'de Oidipus kompleksi olduğunu söyledi.

Neşeli kadın:

- Oidipus, moidipus, aldırma, Jimmy seni sevsin yeter, gerisi hikâye!..

**

Napolyontaç giydikten bir süre sonra devrilen Or-léans hanedanının mallarına el koyduğunda bir çağdaşı demiş ki:

''- Bu, kartalın ilk uçuşu!..''

Peki, ne mizah var bunda? Espri ya da nükte nerede?.. Kimi zaman mizah dilin gizeminden kaynaklanıyor. Napolyon'un çağdaşı ''C'est le premier vol de l'aigle''demiş. Fransızca'da ''vol''sözcüğü hem 'uçuş' hem de 'hırsızlık'anlamına geliyor. Mizahın usturasını dil olanaklarında bilemek, insan zekâsının büyük buluşlarından biri!... Bizim Bektaşi fıkralarında bu olanağın doruğuna ulaşmış bir örnek var:

Bektaşiyi şarap içiyor diye yaka paça Kadı'nın huzuruna çıkarırlar; Kadı sorguya başlar:

- Sen şarap içer misin?..

- İçmem.

- Söylediğinin doğruluğuna ant içer misin?..

- Vallahi içerim.

- Bundan böyle içmeyeceğine ant iç!..

- Vallahi içmem, billahi içmem!..

**

Bir subay, sosyetede ünlenmiş bir yosmanın gönlünü kazanmaya çalışıyormuş; kadın demiş ki:

- Kalbim boş değil...

Subay:

- Matmazel ben o kadar yükseğe nişan almamıştım.

**

Türkiye mizah açısından zengin bir ülkedir. Adam başına ulusal üretim bu alanda Avrupa'dan geri kalmaz. Mesut Yılmaz'ın konuşurken arada bir sustuğu, durup düşündüğü biliniyor. Başbakan'ı televizyonda izleyen bir yurttaş TV'cilere önermiş:

- Başbakan konuşurken sustuğu zamanlarda araya reklam koysanız...